Witajcie ponownie w fascynującym świecie Analizy Transakcyjnej (AT)!
Dzisiaj, z praktycznej perspektywy konsultanta, trenera i coacha biznesowego pracującego z liderami, opowiem Wam, jak wykorzystać narzędzia AT do skutecznego zarządzania w Waszej organizacji. Opuścimy zawiłości teorii psychologicznej i skupimy się na praktycznych aspektach AT, które możecie zacząć stosować od zaraz.
Model Strukturalny Stanów Ja – klucz do zrozumienia siebie i innych
Sercem Analizy Transakcyjnej jest Model strukturalny stanów Ja. Ten model pomaga zrozumieć osobowość i zachowanie człowieka, opierając się na trzech stanach Ja: Rodzicu, Dorosłym i Dziecku. Każdy z nich reprezentuje określone wzorce myślenia, uczuć i zachowań, wywodzące się z naszych doświadczeń życiowych.
Model strukturalny odpowiada na pytanie "CO?" i służy do analizy treści zapisanych w stanach Ja. Te treści tworzone są w toku całego życia, a szczególnie intensywnie wypełniają się w dzieciństwie w wyniku naszych doświadczeń i reakcji na to, co przekazywali nam rodzice oraz kluczowe osoby wokół. Ich połączenie pozwala zrozumieć wewnętrzną dynamikę interpersonalną, czyli nieustanne dialogi wewnętrzne, które toczymy w głowie w sytuacjach prywatnych, jak i zawodowych.
"Efektywna komunikacja zaczyna się od twojego efektywnego dialogu wewnętrznego. Musisz się upewnić, czy ten wewnętrzny dialog, jak i dialog, który prowadzisz z innymi, wspierają rozwiązywanie problemów lub radzenie sobie z daną sytuacją."
A. Mountain, Ch. Davidson
Model Strukturalny Stanów Ja – klucz do zrozumienia zachowań swoich i innych
Model funkcjonalny stanów Ja opisuje proces - sposób, w jaki nasze wewnętrzne stany Ja manifestują się w zrachowaniach i interakcjach w pracy i poza nią. Mówimy tutaj o wzorcach, które mogą przejawiać się w sposób pozytywny, jak i niedojrzały i przynoszący negatywne konsekwencje. Obserwując je jako szef, będziesz lepiej rozumiał/a powody sukcesów i niepowodzeń, dynamikę relacji w Twoim zespole, sposoby, w jaki razem z Twoimi ludźmi oddalasz się lub przybliżasz do realizacji celów.
Te zachowania można podzielić na funkcjonale stany Ja:
Rodzic Normatywny Będąc w tym stanie odwołujemy się do norm, ustalamy zasady i stawiamy granice. Jesteśmy gotowi na wyrażanie opinii o innych i świecie. Komunikujemy, co jest dobre, a co złe oraz jakie są nasze oczekiwania. Zachowania pozytywne: Krytyczna ocena, uświadamianie konsekwencji, egzekwowanie norm społecznych. Zachowania negatywne: Nadmierny krytycyzm, destruktywna krytyka, wywoływanie poczucia winy, "raniąca agresja".
Rodzic Opiekuńczy To stan Ja odpowiadający za wyrażanie empatii, wspieranie i chwalenie. Lider przejawiający te zachowania daje przyzwolenia do wzrastania, myślenia, działania swoich pracowników, tworząc dla nich odpowiednie, angażujące środowisko. Zachowania pozytywne: Empatia, wsparcie emocjonalne, pomaganie i doradzanie wtedy, kiedy jesteś proszony/a, troska i dodawanie odwagi. Zachowania negatywne: Nadopiekuńczość i traktowania innych jak dzieci, ratownictwo, pouczanie, robienie czegoś za innych, przychodzenie z szybką i nieadekwatną pomocą, "rujnująca empatia".
Dorosły To najbardziej dojrzała część naszej osobowości. Manifestuje się zespołem uczuć, myśli, postaw i wzorów zachowań, które przejawiają się w rzeczywistości i są do niej adekwatne. Kiedy funkcjonujesz w tym stanie, skupiasz się na obiektywnej i racjonalnej ocenie rzeczywistości w oderwaniu od uprzedzeń, nakazów, zakazów Rodzica i wolności od emocji Dziecka. Uwzględniasz kontekst sytuacji, zaciekawiasz się i traktujesz innych z szacunkiem. Zachowania pozytywne: Zdobywanie informacji, rozwiązywanie problemów, uczenie się, myślenie logiczne, opieranie się na faktach, podejmowanie świadomych decyzji, a nie automatyczne reagowanie.
Dziecko Wolne Kiedy wykorzystujesz tą funkcję wyrażasz otwarcie emocje, uwzględniasz i nazywasz swoje potrzeby z potrzebą ich zaspokojenia w wolności od sztywnych zasad i ograniczeń. Zachowania pozytywne: wyrażanie i nazywanie emocji i potrzeb, spontaniczność, kreatywność, autentyczność. otwartość, zaangażowanie polegające na robieniu rzeczy z pasją. Zachowania negatywne: Kapryśność, infantylizm, egocentryzm.
Dziecko Zbuntowane Funkcją tego stanu Ja jest wyrażanie oporu wobec oczekiwań, norm lub autorytetów. Energia, która pojawia się u osoby pozwala manifestować niezadowolenie, sprzeciw lub nieposłuszeństwo wobec narzuconych ograniczeń lub reguł. Zachowania pozytywne: Wyrażanie niezależności, poszukiwanie własnej tożsamości, odwaga w konfrontacji, Zachowania negatywne: Bunt, agresja, opór wobec lidera, zasad bez konstruktywnego powodu, postawa defensywna, lekceważące i prowokacyjne zachowania, podważanie pomysłów i rozwiązań innych bez podania swojego pomysłu.
Dziecko Podporządkowane Ten stan Ja zasila nas w sytuacjach, kiedy akceptujemy oczekiwania lub dostosowujemy się do nich, do norm społecznych lub autorytetów. Jest to stan charakteryzujący się skłonnością do unikania konfrontacji poprzez dostosowywanie się do wymagań otoczenia uwzględniając potrzeby lub lub wartości innych. Zachowania pozytywne: Skłonność do współpracy, przestrzeganie norm, respektowanie i rozumienie innych, uznanie autorytetów, uważność na potrzeby innych, otwartość na dostosowanie się do nowych sytuacji i wymagań
Zachowania negatywne: Brak asertywności, utrata własnej tożsamości, podatność na manipulację, nie branie odpowiedzialności za to, co się przydarza, nadmierne dostawanie się, unikanie wszelkich konfrontacji. trudność z wyrażaniem swoich opinii.
Jak to może być przydatne w Twojej pracy?
Wykorzystując Model Funkcjonalny Stanów Ja, możesz lepiej zrozumieć siebie i innych oraz poprawić swoje umiejętności komunikacyjne i przywódcze. Na przykład, świadomość swojego stanu Ja pozwala unikać automatycznych reakcji i podejmować bardziej świadome decyzje w trudnych sytuacjach.
Zastanów się też nad kilkoma pytaniami, które pomogą Ci zrozumieć wpływ stanów Ja na funkcjonowanie organizacji czy przedsiębiorstwa.
1. Jaka panuje w firmie kultura organizacji? Jakich zachowań jest najwięcej u szefów, a jakich u podwładnych? Jaka postawa dominuje w codziennym funkcjonowaniu w Twojej firmie, zespole?
Rodzic: Kultura wyrażona w normach, wartościach, hierarchii, tradycjach.
Dorosły: Zaufanie i otwartość dające pracownikom poczucie wpływu.
Dziecko: "Życie emocjonalne", które obserwujesz w relacjach - zauważasz entuzjazm, radość, przyzwolenie na wyrażanie potrzeb czy może dominują konflikty, pasywności, gry psychologiczne i napięcia?
2. Jaki styl przywództwa dominuje? Czy style przywództwa są zróżnicowane i dostosowane do potrzeb sytuacji? Czy zauważasz usztywnienie i dominacje któregoś ze stylów?
Rodzic: "Rozumiem Cię.", "Dasz sobie radę.", "Oczekuję.", Powinniśmy..."
Dorosły: "Przeanalizujmy to.", "Sprawdźmy to.", "Co, jak, kiedy...?
Dziecko: "Czego ode mnie oczekujesz?", "Nie zgadzam się.", "Super!"
3. Czy zespół kierowniczy traktuje pracowników jak dzieci, uważając, że wiedzą lepiej od nich lub chcąc utrzymać kontrolę?
4. Czy codzienne funkcjonowanie organizacji jest uzależnione od emocji i problemów pomiędzy jej członkami?
Na zakończenie
Model Stanów Ja to nie tylko teoria psychologiczna – to praktyczne narzędzie, które może pomóc Ci jako liderowi w lepszym zarządzaniu zespołem i budowaniu pozytywnej atmosfery w organizacji. Zrozumienie różnych stanów Ja pozwoli Ci skuteczniej komunikować się i podejmować świadome decyzje, co przyczyni się do sukcesu Twojej firmy.
Na koniec kilka wskazówek, aby zwiększyć Twój komfort w roli szefa i budować angażujące środowisko pracy oparte na współodpowiedzialności:
Uwzględniaj swoje dialogi Wewnętrznego Rodzica i Dziecka integrując to z tym, czego doświadczasz we współpracy. Skup się na faktach, obserwacjach i uczuciach, a nie na ocenach, krytyce czy automatycznych działaniach - podejmuj świadome decyzje.
Umawiając się na współpracę sprawdzaj, czy Dorosły jest "na pokładzie" u Ciebie i Twoich ludzi. W przeciwnym razie zawarty kontrakt nie zadziała w pełni.
Aktywnie słuchaj: Skup się na procesie dowiadywania się i weryfikacji tego, co mówi druga osoba, kontekście sytuacji. Unikaj założeń i staraj się zrozumieć jej punkt widzenia. Zaciekawiaj się stosując "pokorną pewność siebie".
Pracuj nad zwiększaniem skuteczności w roli szefa poprzez płynne wykorzystanie stanów Ja w zależności od intencji, którą się kierujesz i oczekiwanego rezultatu. Na przykład uruchamiaj Dorosłego uwzględniającego Dziecko Wolne, kiedy celebrujesz sukcesy lub potrzebujesz pobudzić kreatywność, Rodzica Opiekuńczego, kiedy wprowadzasz nowego członka zespołu lub Twój zespół potrzebuje wsparcia, sięgaj do Rodzica Krytycznego, kiedy naruszone są normy i zasady lub potrzebna jest korekta zachowania u pracownika.
Dawaj konstruktywną informację zwrotną: Skup się na zachowaniu, problemie, wyzwaniu a nie na osobie. Bądź konkretny i rzeczowy.
Literatura:
E. Berne (2013). Dzień dobry… i co dalej? Dom Wydawniczy Rebis
J. Hay (2010). Analiza Transakcyjna dla trenerów, Grupa Doradczo-Szkoleniowa Transmisja
A. Mountain, Ch. Davidson (2011) Working Together. Organizational Transactional Analysis and Business Performance, Gower Publishing Company
M. Sękowska, E. Szymanowska (2000). Analiza Transakcyjna w zarządzaniu. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu
I. Stewart, V. Joines (2016). Analiza Transakcyjna Dzisiaj. Dom Wydawniczy Rebis
Comments